Meden agan
Nic nad miarę
To bodaj najsłynniejsza – obok „Poznaj samego siebie” – gnoma delficka, uznawana za zwięzłą definicję złotego środka i życia z umiarkowaniem.
Tragicy – zwłaszcza Ajschylos – rozszerzyli znaczenie sentencji najpierw na pychę i wygórowane ambicje, a potem na każdą niekontrolowaną i przesadną emocję: nie tylko smutek czy żal, choćby uzasadniony po śmierci przyjaciela, ale też radość, strach, gniew, miłość i nienawiść. W dziesiątej księdze Państwa Platona (619a) Sokrates tłumaczy Glaukonowi, że zawsze trzeba wybierać życie pośrodku i zawsze unikać tego, co nad miarę, z każdej możliwej strony, czyli w każdej dziedzinie życia. Ponieważ passus ten dotyczy śmierci i schodzenia do Hadesu, Sokrates twierdzi nawet, że zasada ta obowiązuje zarówno w tym życiu, jak i potem. Jest uniwersalną i najpewniejszą drogą do szczęścia.
Przywołanie w rozmowie mądrości starożytnych Greków nie jest tylko popisem pustej erudycji. Stanowi odwołanie się do rzeczywistego fundamentu naszej kultury, nauki i sztuki we wszystkich jej przejawach. Jest świadectwem – świadomego lub nie – uczestnictwa w dziedzictwie, które ukształtowało zręby naszego rozumienia świata, nasz język i naszą literaturę.
Grecka mądrość jest rozproszona w dziełach filozofów, tragików, poetów, historyków i mówców. Rzadko bywa skondensowana; wielką karierę zrobiły wyjęte z kontekstu bon moty, powtarzane cierpliwie przez kolejne pokolenia, a będące niejednokrotnie złotą igłą w stogu siana obszernego dialogu czy mowy. Wśród nich – najbardziej znane: „Poznaj samego siebie” i „Nic nad miarę”. Przetrwał wszak jeden zbiór tekstów, w którym cała ta rozrzucona mądrość znalazła swój wyraz. To zestawienie 148 sentencji nazywanych delfickimi, ponieważ według tradycji z Delfami właśnie – religijnym, kulturowym i politycznym centrum greckiego świata – były związane i pochodzeniem, i wielowiekową ekspozycją. Miały być wykute na tablicach umieszczonych przy wejściu do świątyni Apollona w Delfach, którą większość Greków przynajmniej raz w życiu odwiedzała, szukając dwóch rzeczy: odpowiedzi wyroczni na nurtujące już to jednostkę, już to społeczność pytania oraz mądrości – rady na życie.
